فرش عشایری چیست؟
فرش عشایری چیست؟
فرش عشایری یک هنر قدیمی و زیبا است که تاریخچه‌ای عمیق در فرهنگ ایران دارد. این فرش‌ها از نقوش و الگوهای خاصی برخوردارند که نمایانگر زندگی و فرهنگ عشایری است.
فرش عشایری چیست؟
فرش عشایری یکی از زیباترین و محبوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است که توسط ایل‌های عشایر بافته می‌شود. این فرش‌ها با رنگ‌ها و نقشه‌های متنوعی که در آن‌ها استفاده شده، مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به هنر و صنایع دستی قرار گرفته است.
عشایر ایرانی با استفاده از تکنیک‌های خاص و خلاقیت‌های فراوان، نقوشی را در فرش‌های خود ایجاد می‌کنند که هر کدام دارای معنا و ارزش فرهنگی خاصی هستند. این فرش‌ها علاوه بر زیبایی، همچنین ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی دارند و به عنوان یک هنر اصیل و بی‌نظیر شناخته می‌شوند. در این محتوا به معرفی فرش دستباف عشایری و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید می‌پردازیم.
تاریخچه فرش عشایری
فرش‌های عشایری، تاریخی بسیار قدیمی دارند و از دوران باستان در ایران و آسیای میانه تا دوران اسلامی و امپراتوری صفوی، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این فرش‌ها عموماً دارای طرح‌ها و الگوهای سنتی و قومی بوده و نمایانگر فرهنگ و سنت‌های عشایری بوده‌اند. هر نقطه از این فرش‌ها می‌تواند داستانی از زندگی و فرهنگ عشایر را بیان کند.
با گذر زمان و تغییرات در زندگی عشایر و اجتماعی، فرش‌های عشایری نیز تحولاتی را تجربه کردند. این فرش‌ها از طرح‌های ساده و سنتی که زیبایی بی‌نظیر خود را داشتند، به فرش‌های مدرن و با طرح‌های متنوع و رنگارنگ که برای بازار جهانی تولید می‌شوند، تغییر کرده‌اند.
اما همچنان فرش‌های عشایری به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و هنری ایران شناخته می‌شوند و جایگاه خاصی در قلب هنر و صنایع دستی این کشور دارند. امروزه، بازار فرش‌های عشایری، یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین بازارهای هنری جهان است و افرادی از سراسر جهان به دنبال خرید یک فرش عشایری اصیل و زیبا هستند.
مشخصات فرش‌های عشایری
فرش دستباف عشایری با خصوصیات منحصربه‌فردی شناخته می‌شوند. این فرش‌ها از الگوهای خاص و طرح‌های زیبا بهره می‌برند که اغلب الهام گرفته از طبیعت و فرهنگ عشایری هستند. برخی از مشخصات فرش‌های عشایری بدین ترتیب است:
• الیاف و نخ‌های مورد استفاده در فرش دستباف عشایری: فرش‌های دستباف عشایری از الیافی بسیار با کیفیت تهیه شده که اغلب از پشم دام‌های عشایر استخراج می‌شود. این الیاف، به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد مناطق عشایر‌نشین، دارای کیفیت بسیار بالایی هستند که در نهایت تأثیر زیادی بر کیفیت و زیبایی فرش‌ها دارند. الیاف پشمی مورد استفاده در این فرش‌ها دارای ظرفیت گرمایی بالا هستند.
این خصوصیت باعث می‌شود که فرش عشایری در فصل زمستان، گرما را در خود حفظ کرده و به افراد عشایر در مقابل سرما کمک کنند. علاوه بر این، برخی بافندگان از الیاف کرک نیز برای تهیه فرش‌ها استفاده می‌کنند، اما پشم همچنان محصول اصلی برای بافت این نوع فرش است.
• نوع بافت: نوع بافت در قالی‌های دستباف عشایری یکی از ویژگی‌های مهم و منحصربه‌فرد آن‌هاست است. عشایر اغلب از بافت فارسی یا سنه در قالی‌های خود استفاده می‌کنند که این بافت‌ها به دلیل سرعت بالا و ضخامت کم آن‌ها نسبت به سایر انواع بافت رایج‌تر هستند.
همچنین، با توجه به زندگی ایلیاتی عشایر به ملزومات سبک و کم‌وزن برای بافت فرش نیاز است و قالی‌های بافته شده به شیوه فارسی یا سنه معمولاً می‌توانند این نیاز را برطرف کنند. این فن بافت نه تنها از خلاقیت و زیبایی هنرمندان عشایر نشئت می‌گیرد بلکه نیازهای زندگی آن‌ها را نیز در نظر گرفته و بهترین نتیجه را ایجاد می‌کند.
• نقشه فرش: طرح‌های استفاده شده در فرش‌های دستباف عشایری برگرفته از زندگی و فرهنگ این قوم هستند. این طرح‌ها به شکل‌های هندسی روی فرش‌ها بافته می‌شوند. در گذشته، عشایر بدون استفاده از نقشه‌ها و به صورت ذهنی اقدام به بافت فرش می‌نمودند، اما امروزه با توجه به پیشرفت فناوری، این نقشه‌ها به صورت مدل‌های دقیق و مشخص در دسترس بافندگان قرار می‌گیرند.
از طرفی، استفاده از طرح‌های سنتی و هندسی به عنوان الگوهای بافت فرش‌ها، امکان افزایش سرعت و دقت در بافت آن‌ها را فراهم می‌کند. بنابراین طرح‌ها در بافت فرش دستباف عشایری نقش مهمی در حفظ فرهنگ و هنر این قوم دارند.
طرح‌های مختلف فرش دستباف عشایری
طرح‌های مختلفی از فرش دستباف عشایری در ایران وجود دارد که با توجه به خواستگاه آن دسته‌بندی می‌شوند. شش خاستگاه مهم فرش دستباف عشایری را در ادامه به طور مختصر با یکدیگر مرور می‌کنیم:
• فرش‌های قشقایی که بافتی متقارن داشته و بیشتر از رنگ زمینه قرمز در آن‌ها استفاده می‌شود.
• فرش‌های شاهسون که به بافت هندسی خود مشهور هستند و از گره ترکی در بافت آن‌ها استفاده شده است.
• فرش‌های لر که همگی از طرح‌های طبیعت و حیوانات بومی زاگرس استفاده می‌کنند.
• فرش‌های بختیاری را با بافت ریز و طرح خشتی آن‌ها می‌شناسند.
• فرش‌های افشاری را تنها با استفاده از پشم گوسفندان نژاد افشاری می‌بافند.
• فرش‌های ترکمن که دارای طرح‌های گره متقارن و ترکی هستند و طرح ماری گل یکی از پرفروش‌ترین آن‌ها است.
قیمت‌گذاری فرش‌های عشایری
فرش‌های دستباف عشایری یکی از گونه‌های محبوب و موردتوجه در دنیای فرش هستند. این نوع فرش‌ها با استفاده از الیاف طبیعی مانند پشم یا پنبه و بافت دستی توسط اقوام عشایری تولید می‌شوند. قیمت این فرش‌ها بستگی به چندین عامل دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به سبک طراحی، ابعاد فرش، تراکم بافت، جنس و نوع رنگ الیاف و شهر بافنده اشاره کرد.
هر کدام از این عوامل می‌تواند تأثیر زیادی بر قیمت نهایی فرش داشته باشد. برای خریدارانی که به دنبال فرشی باارزش و زیبا هستند، انتخاب یک فرش دستباف عشایری می‌تواند یک گزینه عالی باشد، زیرا زیبایی، کیفیت و ارزش این نوع فرش‌ها بسیار بالا است.نمونه‌های ماشینی این فرش‌ها با قیمت مناسب‌تر به فروش می‌رسند.
کلام پایانی
فرش عشایری یکی از زیباترین و محبوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است که توسط ایل‌های عشایر بافته می‌شود. این فرش‌ها دارای نقوش و طرح‌های خاصی هستند که از زندگی و فرهنگ عشایر الهام گرفته شده‌اند. با گذر زمان، فرش‌های عشایری متحول شده و به فرش‌های مدرن با طرح‌های متنوع تبدیل شده‌اند.
الیاف مورد استفاده در این فرش‌ها اغلب از پشم دام‌های عشایری استخراج می‌شود و بافت آن‌ها از نوع فارسی یا سنه است. طرح‌های مختلفی از فرش دستباف عشایری وجود دارد که بر اساس خاستگاه آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند. قیمت این فرش‌ها بستگی به عواملی مانند سبک طراحی، ابعاد، تراکم بافت و جنس الیاف دارد.نمونه‌ی ماشینی این فرش‌ها قیمتی مقرون به صرفه‌تری دارند. انتخاب یک فرش با طرح عشایری می‌تواند گزینه‌ای عالی برای خریدارانی باشد که به دنبال فرشی باارزش و زیبا هستند.
